March 2024
February 2024
January 2024
December 2023
November 2023
October 2023
September 2023
August 2023
July 2023
June 2023
May 2023
April 2023
March 2023
February 2023
January 2023
December 2022
November 2022
October 2022
September 2022
August 2022
July 2022
June 2022
May 2022
April 2022
March 2022
February 2022
January 2022
December 2021
November 2021
September 2021
August 2021
July 2021
June 2021
May 2021
March 2021
February 2021
January 2021
December 2020
November 2020
October 2020
September 2020
August 2020
July 2020
June 2020
May 2020
April 2020
March 2020
January 2020
December 2019
November 2019
September 2019
August 2019
April 2019
March 2019
February 2019
January 2019
December 2018
October 2018
September 2018
August 2018
July 2018
June 2018
April 2018
March 2018
January 2018
December 2017
October 2017
September 2017
August 2017
July 2017
May 2017
April 2017
March 2017
February 2017
January 2017
December 2016
November 2016
October 2016
September 2016
July 2016
June 2016
May 2016
April 2016
March 2016
February 2016
January 2016
December 2015
September 2015
July 2015
June 2015
May 2015
April 2015
March 2015
January 2015
December 2014
October 2014
September 2014
August 2014
June 2014
May 2014
April 2014
February 2014
December 2013
November 2013
October 2013
September 2013
August 2013
July 2013
May 2013
April 2013
March 2013
February 2013
January 2013
December 2012
November 2012
October 2012
September 2012
August 2012
June 2012
May 2012
March 2012
January 2012
December 2011
July 2011
June 2011
May 2011
April 2011
March 2011
February 2011
January 2011
December 2010
October 2010
September 2010
August 2010
July 2010
June 2010
May 2010
March 2010
February 2010
January 2010
December 2009
November 2009
October 2009
September 2009
August 2009
July 2009
June 2009
May 2009
April 2009
March 2009
February 2009
January 2009
December 2008
November 2008
October 2008
September 2008
August 2008
July 2008
June 2008
May 2008
April 2008
March 2008
February 2008
January 2008
December 2007
November 2007
October 2007
September 2007
August 2007
July 2007
June 2007
May 2007
April 2007
March 2007
February 2007
January 2007
December 2006
November 2006
October 2006
September 2006
August 2006
April 2006
March 2006
February 2006
January 2006
December 2005
November 2005
October 2005
September 2005
August 2005
July 2005
June 2005
May 2005
April 2005
March 2005
February 2005
January 2005
December 2004
November 2004
October 2004
September 2004
August 2004
July 2004
June 2004
January 2004
December 2003
November 2003
October 2003
September 2003
                
info at bbgoal.com
rouyasadr at yahoo.com


Enter Your Email
 





جستاری در مکانیزم کنش مند انگاره های حکایات
December 20, 2005

این هم طنزی که برای ویژه نامه" همایش زن و پژوهش"که چندی پیش در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد نوشتم:
توضیح :
این مقاله برگرفته از آخرین تحقیقات نویسنده در ارتباط با مطالعات میان رشته ای زنان است که به سفارش "انستیتو مطالعات مکانیزمهای کنش مند انگاره های ستمگرانه منفعل زنان" انجام گرفته و تا به حال ، در 7 نشریه تخصصی و 8 نشریه عمومی و 4 سمینار ملی و 5 نشست بین المللی و 6مصاحبه با جراید کثیر و قلیل الانتشار ارائه شده و نویسنده آن ،کاندیدای دریافت 786 جایزه ملی و بین المللی اعم از جایزه نوبل و اسکار و پولیتزر در اقصی نقاط گیتی و کهکشان راه شیری شده است.

خلاصه مقاله:
این مقاله می کوشد در گستره 15 صفحه و 5 سطر به تبیین موضوعات مختلف در رابطه با حقوقهای گوناگون زنان بپردازد و کلیه مسائل را در این رابطه و رابطه های دیگر،از بیخ کنکاش نماید.

کلید واژه ها:
حقوق،زنان،ظلم،ستم،بدبختی،بیچارگی،تبعیض،نابرابری،همدان،خاله سوسکه،مردان زورگوی ستمگر غاصب غارتگر.

اصل مقاله:
واقعیت این است که زنان،در کلیه تاریخهای بشری،همواره ناگزیر بوده اند خلاف جهت جریان شنا کنند و در همین رابطه،در آسیب شناختی آثار ادبی در زمینه مطالعات میان رشته ای زنان،حکایت خاله سوسکه و آقا موشه جزو آثاری است که می تواند تفاسیر گوناگونی را برتابد یا شاید هم برنتابد...
ملاحظات زندگینامه ای-تاریخی خاله سوسکه
شک نیست که خاله سوسکه،حکایت است،حکایتی از زندگی خاله سوسکه.بی شک این اثر الهام بخش بسیاری از نویسندگان پس از خود بوده و می توان آن را سرمنزل ادبیات مدرن فمینیستی جهان دانست.چنانچه گوته بارها گفته بود که تحت تاثیر حافظ بوده است و حتی بعید نیست که به گفته منابع موثق،ویرجینیا وولف نیز کتاب"اتاقی برای خودشان"را از حکایت خاله سوسکه و آقا موشه الهام گرفته باشد.چنانچه وولف در این اثر تاکید می کند که زنان نویسنده احتیاج به اناقی برای خودشان دارند و این،در حالی است که خاله سوسکه در این حکایت بارها و بارها اذعان می دارد که :"می خوام برم به همدون،شو کنم مش رمضون،پیرهن دیبا بپوشم،منت هیچ کس نکشم." که این عبارت استغنا آمیز اخیر،یعنی خشم مقدس کلیه سوسکهای مونث تاریخ،بر علیه نرینه های سلطه گر بخصوص در بافت نظام اجتماعی-اقتصادی جامعه کوچکی مثل شهر همدان(هگمتانه)،و از همین جاست که روایت به قول ژولیا کریستوا"آغاز می شود."ملموس ترین دلیلی که خاله سوسکه را مصمم به سفر می کند از نظر میشل فوکو،این است که می خواهد پیرهن دیبا بپوشد و منت هیچکس نکشد.این است که با فرار جسورانه از خانه،در برابر جامعه و قانون و آداب و رسوم قد برمی افرازد.در این سفر اودیسه وار،می رود و به مغازه قصابی و بقالی و عطاری و بزازی می رسد و با مغازه داران،در موقعیتی برابر،نظام مبتنی بر کلیشه هایی از نقش جنسیتی سرکوبگرانه و رابطه نابرابر سلطه گر و زیر سلطه را به چالش می کشد و در پروسه این گفتگوها،نمونه هایی از اقتدار مردسالارانه جنسیت گرا را افشا می نماید.
در مورد خانواده خاله سوسکه اطلاعی در دست نیست ولی روشن است که او،کفش و جوراب و چادر و پیراهن دارد که به تناوب تنش می کند و می رود دنبال شوهر.
در کنکاش زمینه تاریخی و فرهنگی دیالوگهای او با مردان،به فضای گفتمان های دهه های 1940 تا 2050 می رسیم.یعنی زمانه سلطه گفتمان اعمال محدودیت و ستم ظالمانی چون میوه فروشها و بزازها و بقالها که زنان را با جارو و سنگ ترازو تنبیه می کردند.همین جاست کعه می بینیم سیمون دوبووار در کتاب جنس دوم،از سرگذشت زنی پرده برمی دارد که تحت انقیاد شوهرش قرار دارد وژاله بیگم بادغیسی سواد کوهی در کتاب آموزنده"امشب اشکی فرت فرت بر مژگانم سرازیر می گردد"که به چاپ پنجاه و چهارم رسیده است،سرگذشت دردناک زنی را باز می گوید که عاشق مردی است ولی مرد سرطان پروستات می گیرد و زن را تنها گذاشته ،جهت معالجه به جزایر قناری می رود و زن هم اشک می ریزد و در قطرات اشکش غرق می شود و بعدها اعتراف می کند که جلیقه نجات نداشته است...
اینجاست که می بینیم زبان شناسی جنسیتی،از ریشه های روانشناختی و واژه شناختی ازدواج آقا موشه و خاله سوسکه پرده برمی دارد.این که خاله سوسکه به قصد ازدواج،به همدون می رود و می خواهد با مش(=مشهدی)رمضون شوهر کند(شو کنم مش رمضون)،بی دلیل نیست.در واقع،همدان،اتوپیا و ناکجاآباد خاله سوسکه است که میان راه قزوین و کرمانشاهان قرار دارد و هوای آن ییلاقی است،ناکجاآبادی که خاله سوسکه در آن به دنبال مرد اثیری خود(مش رمضون)می گردد،تا از دنیای رجاله ها فاصله بگیرد،و در این راه چه دردهایی را که تحمل نمی کند.همان دردهایی که به گفته صادق هدایت ،مثل خوره،روح را آرام آرام و در انزوا می خورد و می تراشد و نمی شود آنها را به کسی گفت...غافل از آن که خاله سوسکه می گوید تا در تاریخ ثبت شود.................
این که خاله سوسکه چرا همدان را انتخاب کرده و مثلا نرفته کرج،مساله ای است که بعدها،محقققین دیگر بدان خواهند پرداخت و بررسی آن به این پروژه قد نمی دهد...
شکل مداری در پروسه بررسی فمینیستی خاله سوسکه و آقا موشه
چهارچوب حکایت عبارت است از یک سفر،سفری برای یافتن شوهر و گذار از معصومیتی نسبی در دستیابی به دانش دهشتناک و درکی عمیق از ستم تاریخی مردان بر زنان و تاکید بر نوعی نظریه پساساختگرایی نوع لاکانی و دریدائی در نفی اقتدار و حقیقت"مذکر".در این حکایت،مردان،شخصیتهایی قالبی اند و ایستا.چه شخصیت بقال و چه بزاز و چه قصاب و حتی میوه فروش و حتی ابرمرد که موش باشد،توان چینش و چیدمان مواد را در رابطه با درست کردن آش شوربا ندارد و زود سرما می خورد.اما این ایجاد تمایز در شخصیت سازی،نکته دیگری را نیز در شکل اثر القا می کند و آن،این که روایت به صورت دایره حرکت می کند.خاله سوسکه،شهر و دیارش را ترک می کند و می رود تا منت هیچکس نکشد .ولی باز هم در نهایت،گرفتار همان چرخه ای می شوذد که هست:مجبور می شود به عوض پیرهن دیبا پوشیدن،تحت سلطه گفتمان اقتدار آمیز مردانه،برود لب جوی،رخت بشوید و بعدش آش بپزد.
بررسی روان شناختی حکایت از منظر فرآیندهای مختلف
خاله سوسکه،یک وجه مشترک با هاملت دارد و آن،درونمایه نگرش خصمانه نسبت به پدر(نماد مرد)است.به یاد بیاوریم که در هاملت،پدر کشته می شود و در خاله سوسکه،شوهر سرانجام در دیگ آش می افتد.از منظر روان شناسی،خاله سوسکه علیه محدودیتهای فردی غیرعادلانه و غیرانسانی مردانه قیام می کند:
-منو با چی می زنی؟
-با این دم نرم و نازکم.
قطعه ای که آکنده است از تصاویر زنانه-مادرانه و موثر در شکل گیری جنسی و اجتماعی و تاریخ و املا و انشا و اقتصادی در رابطه با سرکوب زنان. از نگاه فرآیندهای روانشناسی ناخودآگاه،تنش میان زدن ودم نرم و نازک را می توان شبیه به رابطه میان خود و فراخود در نظریه فرویدی دانست.چنانچه خاله سوسکه برای فرار از قید و بندهای سلطه مدارانه زندگی سنتی،وانمود می کند که می خواهد شوهر کند و این،یعنی وابستگی به جنس مرد و اذعان به تابع مذکر بودن در آدمی بدون هویت که در هر خم زندگی تقریبا دو باره زاده می شود:نه به این خاطر که دوست دارد زاده شود،بلکه چون می خواهد از چنگ مردان دیو صفتی که از هر طرف براو هجوم می آورند بگریزد.این است که باید دوباره خود را خلق کند و نقش جدیدی بر عهده گیرد.در همین جاست که می بینیم مردان به آسانی،ضعف و خواری را در زنان فرافکنی می کنند و سفر، به اندیشه پیش برنده کلیه کنشهای داستان تبدیل می شود.
نقد اثر از نظر اسطوره ای و کهن الگوها
الف- جستجو: خاله سوسکه اسیر در زندان ایدئولوزی زن بودن،آواره ای است که درون حقیقت ارتجاعی اسیر است و آرمانخواهانه،در جستجوی واقعیتی است ،واقعی تر از آنچه در اطراف اوست(شوهر).
ب- کهن الگوی سایه: بقال و قصاب و بزاز با آن الگوهای رفتناری ظالمانه و پلیدشان (در رابطه با جارو و سنگ ترازو) نمونه کهن الگوی پلید(مردانه)هستند که شناخت آنها،ارتقای آگاهی سیاسی زنان را نسبت به ستمی که مردان بر آنها روا می دارند طلب می کند.
ج – پاگشایی: خاله سوسکه در سفر،تجارب دردناکی را از سر می گذراند و از جهل و معصومیت به بلوغ معنوی می رسد.او به گفته سیمون دوبووار،"دیگری"حساب می شود،.وقتی سعی می کند خودش را تعریف کند،در دام سیاست شناسی های جنسی سرکوبگرانه ای گرفتار می آید که کیت میلت هم به آن اشاره می کند:
-خاله سوسکه کجا می ری؟
-اوا خاله سوسکه و درد پدرم،من که از گل بهترم...
اگر این جسم خاله سوسکه است که سرنوشت او را رقم می زند،می توان به پیروی از هواداران رادیکال اصالت زن و ژولیا کریستوا،او را از گل بهتر دانست.به یاد بیاوریم که بزاز و بقال و قصاب،او را "عمه سوسکه"لقب نداده اند،و در این میان،بر بازنمایی ادبی تفاوتهای جنسی میان بستگان سببی و نسبی از قبیل خاله و دخترخاله و عمه و نبیره عمه و غیره پای فشرده اند تا گفتمان سلطه نرینه را تعمیق بخشند.
همچنین سیاهپوش شدن سوسک پس از افتادن همسر در دیگ آش تا آخر عمر،تاکیدی نمادین بر اقلیت بودن زنان،همپای سیاهپوستان است که ستمدیده ترین گروههای اجتماعی را تشکیل می دهند.
همچنین تقسیم جنسیتی کار میان سوسکها و موشها،تاکیدی بر اعمال آگاهانه ستم از طریق سازماندهی اقتصاد خانوار و تقسیم کار در نظام اقتصادی جامعه بر اساس نابرابری در اقتصاد خانه و جامعه است که به تداوم نگاه جنسیتی می انجامد.
سخن را پایان می برم و در همین جا وعده می دهم که با بررسی تحلیلی آثاری مثل:"کک به تنور و مورچه خاک به سر"،بتوانم به تبیین نابرابری جنسیتی در دنیای ککها و مورچه ها و گنجشکها و دیگر موجودات عالم بپردازم.//



نظرات (3)

و اندر احوالات خاله سوسکه آورده اند که او را چادری بود بسته به کمر تا نیمه و جارویی در دست ؛ دمپایی هم دم دست ! خاله سوسکه در برابر تجاوز بیگانگان ایستاد اما چونان که تعداد متجاوزین از مقداری که وی توان ساپورت آن را داشت تجاوز نمود ، تصمیم گرفت فرار را بر قرار ترجیح دهد . آن روزها وقتی خاله سوسکه بچه بود مردم نبودند ، آن روزها غم بود اما کم بود ... اینچنین بود که راه جاده را در پیش گرفت و چون در آن زمان یک جاده بیشتر ساخته نشده بود خاله سوسکه به قزوین رسید و با هجوم مشتاقان و مریدان مواجه گشت که پیشنهادات بی شرمانه ای نیز در نهان رد و بدل می گشت ! اینچنین بود که خاله سوسکه جاده را ادامه داد تا به همدون رسید ...

خاله سوسکه در پی یافتن معصومیتی از دست رفته ، با دو بچه در بغل به هدف یافتن اولین شوهر ( و چندمین هم بستر ؟! ) راهی دیار غربت می شود تا مش رمضون رویاهایش را بیابد . اما چون مش رمضون با آآنچه خاله سوسکه سالها در ذهنش تصور می کرد به شدت تفاوت داشت خاله سوسکه به نشانه ی اعتراض به درگاه خداوند ، وی را در دیگی انداخت که زیرش آتش همی روشن بود و می گداخت مش رمضون را ! خاله سوسکه به خارج رفت و نظریه ی اختلالات جنسی فروید را بنیان نهاد و خواستار آزادی بی بند و باری گشت تا خاله زاده سوسکها برای یافتن همسری و خالی کردن همه ی بدبختیهای یک هم بستری کوتاه راهی دیار غربت نشوند و مش رمضونها را کباب ننمایند ... این بود نتیجه ی اخلاقی !!

saeed:

واقعا عالی بود. اما يه نکته. تصور کن که همين مقاله، در صفحه انديشه روزنامه شرق چاپ بشه. يا تو يک نشريه روشنفکری دانشجويی. حاضرم شرط بندم که خواننده تا آخرين کلمات مقاله هم حدس نزنه که اين يک مطلب طنزه! با آن‌که کاملن طنزه! خيلی عالی اسلوب مقاله‌هايی از اين دست رو رعايت کردی و با به وجود آوردن يک همانند، طنز به وجود آوردی. ياعلی