November 2024
September 2024
August 2024
July 2024
June 2024
May 2024
April 2024
March 2024
February 2024
January 2024
December 2023
November 2023
October 2023
September 2023
August 2023
July 2023
June 2023
May 2023
April 2023
March 2023
February 2023
January 2023
December 2022
November 2022
October 2022
September 2022
August 2022
July 2022
June 2022
May 2022
April 2022
March 2022
February 2022
January 2022
December 2021
November 2021
September 2021
August 2021
July 2021
June 2021
May 2021
March 2021
February 2021
January 2021
December 2020
November 2020
October 2020
September 2020
August 2020
July 2020
June 2020
May 2020
April 2020
March 2020
January 2020
December 2019
November 2019
September 2019
August 2019
April 2019
March 2019
February 2019
January 2019
December 2018
October 2018
September 2018
August 2018
July 2018
June 2018
April 2018
March 2018
January 2018
December 2017
October 2017
September 2017
August 2017
July 2017
May 2017
April 2017
March 2017
February 2017
January 2017
December 2016
November 2016
October 2016
September 2016
July 2016
June 2016
May 2016
April 2016
March 2016
February 2016
January 2016
December 2015
September 2015
July 2015
June 2015
May 2015
April 2015
March 2015
January 2015
December 2014
October 2014
September 2014
August 2014
June 2014
May 2014
April 2014
February 2014
December 2013
November 2013
October 2013
September 2013
August 2013
July 2013
May 2013
April 2013
March 2013
February 2013
January 2013
December 2012
November 2012
October 2012
September 2012
August 2012
June 2012
May 2012
March 2012
January 2012
December 2011
July 2011
June 2011
May 2011
April 2011
March 2011
February 2011
January 2011
December 2010
October 2010
September 2010
August 2010
July 2010
June 2010
May 2010
March 2010
February 2010
January 2010
December 2009
November 2009
October 2009
September 2009
August 2009
July 2009
June 2009
May 2009
April 2009
March 2009
February 2009
January 2009
December 2008
November 2008
October 2008
September 2008
August 2008
July 2008
June 2008
May 2008
April 2008
March 2008
February 2008
January 2008
December 2007
November 2007
October 2007
September 2007
August 2007
July 2007
June 2007
May 2007
April 2007
March 2007
February 2007
January 2007
December 2006
November 2006
October 2006
September 2006
August 2006
April 2006
March 2006
February 2006
January 2006
December 2005
November 2005
October 2005
September 2005
August 2005
July 2005
June 2005
May 2005
April 2005
March 2005
February 2005
January 2005
December 2004
November 2004
October 2004
September 2004
August 2004
July 2004
June 2004
January 2004
December 2003
November 2003
October 2003
September 2003
                
info at bbgoal.com
rouyasadr at yahoo.com


Enter Your Email
 





افت و خیزمارموز بر صحنه لغزان سیاست
December 25, 2018

نقدی بر فیلم "مارموز"، انتشاریافته در روزنامه‌ی شرق

اواخر دهه 70 بود که کمال تبریزی با فیلم کمدی " لیلی با من است" سلطه ذهنی الگوی رزمنده آرمانگرا را در سینمای جنگ شکست. "صادق" شخصیت محوری فیلم بود که برای گرفتن وام از صندوق قرض‌الحسنه به هر دری زد و در این راه نهایتاً از جبهه سردر‌آورد! اگرچه "صادق" در جریان فیلم، تدریجاً با قرارگرفتن در فضای ایثارجبهه استحاله یافت تا نشانگر همسویی عوامل "لیلی با من است" با نگاه آرمانگرای غالب باشد ولی در هر حال "لیلی با من است" قداست‌زدا بود، مخاطبان را غافلگیر کرد و به یکی از مطرح‌ترین و مهم‌ترین فیلم‌های دهه 70 تبدیل شد. تبریزی حدود یک دهه بعد با "مارمولک" موضوع دیگری را دستمایه‌ی نگاه انتقادی و هنجارشکن به عافیت‌طلبی و تظاهر قرار داد: این‌بار مجرم سابقه‌داری با رفتن در لباس روحانیت و بازی کردن در این نقش، حاشیه امنی برای خود دست و پا می‌کرد. از این فیلم (که گوشه‌چشمی به فیلم کمدی "ما فرشته نیستیم" ساخته‌ی نیل جردن داشت) چنان استقبال شد که برخی عبارات آن در محاوره‌ی عام به صورت ضرب‌المثل در‌آمد.
اکنون تبریزی حدود یک دهه بعد از ساخت "مارمولک" با فیلم "مارموز" سعی کرده است تریلوژی‌ای را کامل کند که این‌بار در آن سودجویی و تظاهر در قالب بازی‌های سیاسی مورد هجو قرار گرفته است. طنز این فیلم چون دو فیلم پیشین تبریزی بر پایه‌ی تضاد میان آن‌چه شخصیت اصلی فیلم واقعاً هست و آن‌چه وانمود می‌کند استوار است و ضدقهرمان آن به هر دری می‌زند و به هر رنگی درمی‌آید تا به قدرت برسد. این تضاد در رفتار شخصیت‌های فرعی فیلم نیز بچشم می‌خورد. در شخصیت پرداخت‌ناشده‌ی "وثوق" سردبیر روزنامه قرمزها (دلواپسان) که ریش مصنوعی دارد، درمنزل مشروب می‌خورد، پیشینه روشنفکری دارد و با این‌حال زبان گویای تندروهاست. "مارموز" در ترسیم این موقعیت متضاد انسانی، مثل دو فیلم پیش بارها در کلام و موقعیت از خط‌قرمزها گذر می‌کند تا مخاطب را شگفت‌زده کند و از این رهگذر او را به خنده وادارد. با این‌حال موقعیت محوری طنز فیلم و گوشه و کنایه‌های آشکار و پنهان سیاسی، فرهنگی و اجتماعی‌اش نمی‌تواند مثل دو فیلم پیشین تبریزی تعمیق پیدا کند و اثر را با ضرباهنگی روان و درست به پیش ببرد. نویسنده این فیلمنامه (آیدین سیار سریع) طنزنویس نام‌آشنای این سال‌هاست که مطالب او در فضای رسانه‌ای مجازی و حقیقی با بیشترین اقبال مواجه بوده‌است. سیارسریع در طنز عبارتی تواناست، دیالوگ‌نویس ماهری است و شیرین می‌نویسد. او که نگارش طنز در فرم‌های مختلف را در آثار بلند و کوتاهش تجربه کرده‌است در سایه نوشتن طنز روزانه و هفتگی در نشریات پرمخاطب و یا مطرح و مهم توانسته به تحلیلی مشخص و روشن از شرایط سیاسی و اجتماعی برسد و توان تعمیق این نگاه را در آثارش داشته باشد. این توان سبب شده که فیلم مارموز با تکیه بر نشانه‌ها و نمادها سرشار از اشارات مستقیم و یا کنایه‌آمیز طنز به رخدادهای سیاسی دو دهه اخیر باشد، از نظارت استصوابی و گروه فشار و خودسر گرفته تا وضعیت اجرای کنسرت و شیوه برخورد مسئولین ارشاد و شورای نگهبان و اپوزیسیون و دلواپسان و تلویزیون بیگانه و تورهای مسافرتی و گشت ارشاد و احزاب و جریانات سیاسی. این اشارات و کنایه‌ها گاه در شگرد "جابجایی" متجلی می‌شود تا شخصیت را در موقعیت طنز قرار دهد: نصرت،همخانه‌ قدرت (که یک مجرم ساده است) به زندان می‌افتد و قدرت، به خیال خودش در هواداری از او به گفتگو با رادیوهای بیگانه و مصاحبه و شرکت در تظاهرات می‌پردازد غافل از آن‌که قدرت یک فعال سیاسی زندانی که اسمش نصرت است را با همخانه‌اش اشتباه گرفته و ناخواسته به عنوان عضو اپوزیسیون شناخته شده است!... همچنین در گفت‌و‌گو با یک رسانه سلطنت‌طلب به تمجید از دختر مورد علاقه‌اش (دیبا) می‌پردازد و هم‌نامی او با شهبانوی سابق باعث می‌شود که هوادار سلطنت قلمداد شود. با این‌حال این موقعیت‌های طنز در سطح رخدادهایی پراکنده می‌مانند و نمی‌توانند به انسجام فیلمنامه کمک کنند. مارموز فیلمی دیالوگ‌محور است و بیشتر روی شوخی ها بنا شده تا شخصیت پردازی درست و توالی منطقی اتفاقات؛ از این‌رو می‌توان گفت که "مارموز" در حقیقت مجموعه‌ای است از شوخی‌های کلامی با شرایط سیاسی-فرهنگی دو دهه اخیر که تلاش شده در قالب یک روایت گنجانده شود بی آن‌که کل ماجرا، کشش دراماتیک برای یک فیلم سینمایی را داشته باشد. در این میان فیلم برای رشد و گسترش خط روایی خود به خرده‌ماجراهایی می‌پردازد که در منطق فیلمنامه نمی‌گنجند و تعمیق پیدا نمی‌کنند. نوع ارتباط میان دختر خبرنگار (دیبا) با قدرت از این جمله است که گاه "مارموز" را در حد یک فیلم عوام‌پسند پایین آورده‌است. همچنین شخصیت‌‌پردازی‌ها، تحت‌الشعاع تمرکزفیلم بر گنجاندن هر چه بیشتر اشارات و کنایات ریز و درشت سیاسی قرار گرفته و برخی شخصیت‌ها (مثلا وثوق، سردبیر روزنامه‌ی قرمزها (دلواپسان)) پرداخت‌ناشده باقی مانده‌اند. چخوف می‌گوید اگر در صحنه‌ای تفنگی به دیوار داشتید باید در طول نمایش آن‌را شلیک کنید. تو گویی خیلی از تفنگ‌های روی دیوار فیلم شلیک نشده‌اند تا مارموز فرصت کند به شوخی‌هایش بپردازد.
در این میان نکته دیگری را نیز باید اضافه کرد: فیلم مارموز اگرچه برای مخاطبان عام ساخته شده، ولی در شرایط امروز جامعه‌ی ما، بر خلاف دو فیلم قبلی تبریزی مخاطبان خاصی را که درگیر جدال‌های سیاسی‌اند و از فضای درگیری‌های سیاسی و جناحی فاصله نگرفته‌اند بیشتر راضی می‌کند. در یکی از پردیس‌های سینمایی که به تماشای فیلم نشسته بودم اشارات فکاهی حاشیه‌ای فیلم چون تخم کردن مرغی که پایش شلوار کرده‌اند، قضیه تورهای مسافرتی و یا یادکردن قدرت از ویگن و ابراهیم تاتلیس درحین اجرای موسیقی در ترکیه بیشتر باعث خنده می‌شد، تا بخش‌های گاه هنجارشکن و طعنه آمیز سیاسی. شاید اگر امروز فیلمنامه مارموز می‌خواست نوشته شود برای برانگیختن همدلی و همراهی مخاطب بر وجوه دیگری از حیات اجتماعی و سیاسی ما متمرکز می‌شد.
شک نیست که در وانفسای جریان مبتذل غالب بر سینمای کمدی (که تحمیق مخاطب را نردبان فتح گیشه کرده‌ و سلیقه‌اش را آنچنان شکل داده‌ که از "هزارپا" پدیده‌ی سودآور سینمای ایران ساخته‌) مارموز نگاهی متفاوت از این جریان را دنبال می‌کند و در وانفسای روزگاری که "اخراجی‌ها" ورود به عرصه‌ی موضوعات ممنوعه را دستمایه گسترش ابتذال می‌کند و به فروشی حیرت‌انگیز می‌رسد، "مارموز" در پی فتح گیشه به هر قیمتی نیست و به چارچوب تعریف‌شده برای خود کمابیش وفادار است ولی درهرحال انتظار تماشاگر را برای تماشای فیلمی متفاوت در رده مارمولک برآورده نمی‌کند.
سخن آخر این‌که اگرچه مارموز آشکارا خودسران و دلواپسان را مورد نقد قرار می‌دهد ولی جایگاه برتر و گزیده و بی‌طرفانه طنز را قربانی این نگاه نمی‌کند. در آن منفعت‌طلبی حزب آبی‌‌ها ( حزب مقابل دلواپس‌ها) که به هر قیمت (حتی زیرپاگذاشتن مشی سیاسی‌اش) می‌خواهد در صحنه حضور داشته‌باشد و کاندیدا معرفی کند وعافیت‌طلبی این حزب که وقتی موقعیت کاندیدایش به‌خطر می‌افتد هیچ تلاشی در دفاع از او نمی‌کند و مواردی از این قبیل در کنار تندروی گروه‌های فشار و دلواپسان نقد می‌شود تا فیلم جایگاه انتقادی خود را به ریا و فرصت طلبی و عافیت جویی در زوایای مختلف حیات سیاسی جامعه، سوای خط‌بندی‌ها و هواداری‌های خطی و جناحی حفظ کند و افتان‌وخیزان ضلع سوم مثلثی شود که دو ضلع دیگرش را تبریزی پیش از این ساخته بود.



نظر خود را بنویسید:

(If you haven't left a comment here before, you may need to be approved by the site owner before your comment will appear. Until then, it won't appear on the entry. Thanks for waiting.)

                   

                

       


: