سرمقاله شماره شهریور ماهنامه گل آقا که خبر چاپ نشدن ماهنامه شماره بعد را با اشاره تلویحی به مشکلات اعلام کرد،از نظر من،غیر منتظره نبود.ولی با خواندن آن چه دو دوست طنز نویس،جلال سمیعی و محمود فرجامی در وبلاگهایشان در این باره نوشتند،فکر کردم به عنوان همکار موسسه گل آقا از سال71 و به عنوان کسی که در تغییر کیفی ماهنامه در سال 75نقش مستقیم داشتم،چیزهایی را که به نظرم می آید(تا آنجا که با مسایل شخصی ارتباط پیدا نکند)اینجا بنویسم:
یکی از موارد مهمی که دوستان در مطالب و کامنتهایشان ذکر کرده اند،به سراشیبی افتادن ماهنامه گل آقا پس از آقای صابری است.ولی در جهت اثبات این مدعا، به شواهدی اشاره کرده اند که در ماهنامه(و بلکه هفته نامه)از ابتدای شکل گیری وجود داشته و مربوط یه دوره اخیر نیست.مواردی از قبیل مصاحبه های ضعیف (از نظر تکنیکی)یا استفاده مستقیم از اینترنت بدون اعمال هیچ ذوقی و یا عکسهای استفاده شده .به نظرم،این امر،بیش و پیش از این که در ماهنامه سالیان اخیر رخ داده باشد،قدمتی به دیر پایی انتشار نشریات طنزکشورمان دارد.چرا که نشریات طنز،از نظر ژورنالیستی،کمتر "تخصصی"پا گرفته اند و اداره شده اند.عمدتا با محوریت یک یا چند چهره شاخص طنز شروع به کار کرده اند و اقبال عمومی به آنها،نگذاشته است که نبود نگاه تخصصی ژورنالیستی در اداره این نشریات برجسته شود.این نقص،در مواردی که اثر ارائه شده،مستقیما با تکنیکهای ژورنالیستی ارتباط پیدا می کند،خودش را بیشتر نشان داده است:مثل مصاحبه ها.کافی است نگاهی به مصاحبه های سال71و70ماهنامه گل آقا به سردبیری آقای زروئی بیاندازید.در هر مصاحبه، طرف گفتگو در حالی که مجله گل آقا در دست داشت و لبخند می زد،به این سوال جواب می داد که:"نظر شما در باره گل آقا چیست؟"همینطور است نگاه غیرحرفه ای به عکس و تصویر وصفحه آرایی و همینطور ستونهای:"منبع:نشریات خارجی" در ماهنامه و هفته نامه گل آقاکه اکنون،جای آن را ستون:"منبع،اینترنت"گرفته است.این نقص،در سایه وزن آقای صابری در طنز معاصرو نقش مهم گل آقا در جریان طنز و سیاست،گم یا قابل اغماض بود،ولی اکنون بیشتر به چشم می آید.
مورد مهم دیگری که ما را وامی دارد تا علل ضعف ماهنامه را در عامل دیگری ورای نبود آقای صابری جستجوکنیم،این واقعیت است که:آقای صابری،بخصوص در سالهای78 به بعد،کار ماهنامه را به جوانترها سپردند و دخالتی در اداره آن نداشتند،حتی اگر کار به آزمونها و آزمایشگری های عجیب و گاه فجیع(!)بزرگمهر حسین پور در صفحه آرایی نشریه بکشد!پس مشکل کار در کجاست؟
سخن دوستان را می پذیرم،آن جا که به تفاوت سطح مطالب،تفاوت طیف مخاطب،آشفتگی در اتخاذ یک سیاست گذاری واحد در نوع ،قالب و محتوای مطالب و در یک کلام،روشن نبودن خط مشی نشریه تاکید دارند.ولی بر خلاف برخی دوستان،این امر،بیش و پیش از آن که حاصل سردرگمی مسئولین ماهنامه باشد،نمودی از سردرگمی،آشفتگی و نابسامانی شرایط طنز جامعه ماست که طنز نویس یا دست اندرکار طنز،تکلیفش را در آن نمی داند:در چند دهه اخیر،در هیچ دوره ای،حاکمیت اینچنین با طنز ممزوج نبوده است(!)و طنز سیاسی،هیچگاه این گونه از نظر موضوع و سوژه،غنی نبوده است.ولی در عین حال،با جامعه ای از طنز نویسان مواجهیم که نسل قدیم آن ،جز یکی-دواستثنا،وجود خارجی ندارد و نسل جدید،سیاسی نیست و سیاسی نمی اندیشد.از این رو سیاسی نویس نیست و این امر،طنز سیاسی ما را آسیب پذیر ساخته است(چنانچه در گلنا متجلی است.)دغدغه ذهنی مخاطب و جامعه،مسائل روز است و ماهنامه گل آقا،به عنوان تنها نشریه طنزی که می تواند و انتظار می رود به این نیاز پاسخ دهد،توان پاسخگویی درست و درمان به آن را ندارد.طنزنویس امروز،پایین بودن آستانه تحمل مسئولین و غیر مسئولین(!)را مثل شمشیر داموکلس بالای سر خود حس می کند و نمی تواند آزاد و رها فکر کند و بنویسد:(عاملی که طنزنویس توانایی مثل عمران صلاحی را واداشت در سالهای پایانی حیات خود،در ماهنامه گل آقا به معرفی طنز پیشینیان اکتفا کند.)این است که می بینیم طنز نویس خوب جامعه ما،در نشریه جدی هم که می خواهد قلم بزند،یا پای منقل می نشیند و سراغ ژولیت بینوش و ترانه های بندتنبانی و لس آنجلسی می رودویا به سوژه های بی خطر روی می آورد و از دوره اوج خود در نشریه ای(بگیرید گل آقا)فاصله می گیرد،یا قلم را غلاف می کند و هیچ نمی نویسد،چرا که تکلیف او با مخاطب هم روشن نیست.بخشی ازمخاطب سیاست زده خسته از سیاست ما،خیل عظیم مستمع و مخاطب شب شعر طنزاست که به شوق شنیدن دغدغه های بهجت اثر اروتیک شاعر طناز،زحمت سفر درون شهری و نشستن روی پله ها و گوش دادن ایستاده را بر خود هموار می سازد!در چنین فضای جامعه خسته از سیاست تشنه به سیاست(!)طنز نویس و دست اندرکار یک نشریه سراسری طنز،تکلیف خودش را نمی داند:
آیا باید سیاسی نوشت؟آیا با توجه به فضای تابوشکن و صریح اینترنت و دیگر امکانات مشابه،جامعه حوصله مطالب پیچیده و سنگین و ایهام آمیز را دارد؟آن هم وقتی اینقدر بعد طنزآمیز رخدادها و گفته ها و اعمال،رو و واضح است و همه چپز،خودش،طنز است؟بسیاری ازآثارهمین نیروهای جوان تازه کار در ماهنامه،نشان از ذهن شوخ طبع و نکته سنج و سیال آنها دارد(مثل مهرداد صدقی)ولی چه کند جریان طنز امروزکه خود سردرگم است و توان هدایت این قلمها را ندارد!
اشکال شیوه های مدیریتی ماهنامه و موسسه ،رفتن برخی نیروهای کیفی از آن،عدم جذب چهره های شاخص یا صاحب سبک طنز (که پیش از این در سایه حضورمدیریتی آقای صابری یا در نشریات گل آقا می نوشتند یا امکان جذبشان بود) و دلایلی از این دست به جای خود،ولی نباید فراموش کرد که طنز امروز ما،پادرهواست وماهنامه گل آقا،بازتابی از این واقعیت است.